W poprzednim poście "BHP: obowiązkowa ocena ryzyka" przedstawiliśmy główne zagrożenia dla oczu i skóry, jakie może stwarzać kontakt z laserem, a także omówiliśmy klasy laserów i podstawowe zasady sporządzania oceny ryzyka. Teraz zajmiemy się bardziej szczegółowo trzema kluczowymi aspektami owej oceny: zagrożeniami spowodowanymi pracą układu laserowego, jego otoczeniem oraz poziomem świadomości personelu. Posłużą nam one do wyjaśnienia, jak niwelować owe zagrożenia z wykorzystaniem środków ochrony indywidualnej (ŚOI), środków ochrony zbiorowej oraz szkoleń pracowniczych podnoszących świadomość zagrożeń związanych z promieniowaniem laserowym.
Właściwie sporządzona ocena ryzyka powinna stanowić punkt wyjścia do szczegółowej analizy zagrożeń na stanowisku pracy z laserem i dostosowanego do niej doboru odpowiedniego wyposażenia ochronnego.
Pierwszą linią obrony przed oddziaływaniem wiązki laserowej są środki ochrony indywidualnej (ŚOI), w tym okulary, gogle oraz odzież ochronna (rękawice, hełmy, spodnie, płaszcze, fartuchy itd.). W tym przypadku równie ważny jak samo zastosowanie ŚOI jest ich odpowiedni dobór dostosowany do typu lasera, trybu jego pracy i długości fali wiązki laserowej. W jego dokonaniu pomagają normy europejskie określające tzw. stopnie ochrony.
Właściwie dobrane okulary i odzież ochronna powinny zapewniać pełną ochronę przed promieniowaniem laserowym w określonym przedziale czasowym. O efektywności tej ochrony decydują jednak również warunki ich przechowywania i użytkowania określone w dołączonej przez producenta instrukcji. Drugim istotnym dokumentem dostarczonym przez niego wraz z zakupionym sprzętem powinna być deklaracja zgodności CE potwierdzająca zgodność z normami europejskimi.
Zagadnienia certyfikacji i doboru środków ochrony indywidualnej zostaną szczegółowo wyjaśnione w kolejnym poście.
Krok 2: środki ochrony zbiorowej
W przeciwieństwie do ŚOI środki ochrony zbiorowej zapewniają ochronę nie tylko operatorowi, ale także osobom postronnym znajdującym się w pomieszczeniu, w którym pracuje laser. Obejmują one zarówno kurtyny i parawany ochronne rozstawiane wokół urządzenia, jak również poszczególne kroki podejmowane w ramach ogólnych procedur związanych z dostosowaniem pomieszczenia do wymogów bezpieczeństwa.
Wymogi te koncentrują się – generalnie – wokół zagadnienia maksymalnego ograniczenia dostępu do urządzenia oraz związanego z nim ryzyka ekspozycji na promieniowanie rozproszone. Ma temu służyć z jednej strony czytelne oznakowanie wejścia do pomieszczenia oraz zabezpieczenie drzwi dodatkową szybką ochronną uniemożliwiającą wydostanie się rozproszonej wiązki laserowej na zewnątrz. Z drugiej strony równie ważne jest:
- odpowiednie oświetlenie pomieszczenia w celu ograniczenia skutków przypadkowej ekspozycji na promieniowanie (w jasnych pomieszczeniach źrenice są węższe i wiązce laserowej trudniej przeniknąć do ich wnętrza)
- matowe wykończenie ścian i podłóg, aby uniknąć odbić zwierciadlanych
- rezygnacja z luster i innych elementów mogących odbijać promieniowanie
- odpowiednie zabezpieczenie okien chroniące przed wydostaniem się promieniowania na zewnątrz pomieszczenia
Trzecim integralnym aspektem polityki bezpieczeństwa w zakładzie pracującym z urządzeniami laserowymi jest podnoszenie świadomości pracowników przez organizację szkoleń. Jak już wspomniano, do obsługi laserów klasy 4 mogą być dopuszczeni jedynie wykwalifikowani operatorzy. Ponieważ jednak normy nie precyzują definicji „wykwalifikowanego operatora”, należy zadbać, aby nawet pracownik posiadający doświadczenie w pracy z laserami stale uaktualniał swoją wiedzę – zarówno na etapie odbioru urządzenia, jak i codziennej pracy.
Szkolenie powinni przejść również pozostali pracownicy przedsiębiorstwa – zgodnie z zasadą, że podstawą bezpieczeństwa jest świadomość zagrożeń. Jego zakres winien obejmować zarówno zagadnienia związane ze skutkami oddziaływania promieniowania laserowego na skórę i oczy, jak i zasady stosowania się do znaków ostrzegawczych i procedur kontroli zagrożenia, a także procedury zgłaszania wypadku. Przeprowadzeniem szkolenia może zająć się oddelegowany do tego celu specjalista BHP w zakresie pracy z urządzeniami laserowymi, a w przypadku, gdy przedsiębiorstwo nie wyznaczyło takiej osoby, firma zewnętrzna, w tym np. przedstawiciele producenta czy dystrybutora.
