Skutki ekspozycji oczu i skóry na promieniowanie laserowe
| Zakres promieniowania | Oko | Skóra |
|---|---|---|
| 180-400 nm | uszkodzenie fotochemiczne i termiczne rogówki i soczewki | rumień |
| 400-700 nm | uszkodzenie fotochemiczne i termiczne siatkówki | uszkodzenia termiczne |
| 700-1400 nm | uszkodzenie termiczne rogówki, siatkówki i soczewki | uszkodzenia termiczne |
| 1400-2600 nm | uszkodzenie termiczne rogówki, siatkówki i soczewki | uszkodzenia termiczne |
| 2600 nm-1 μm | uszkodzenie termiczne rogówki, siatkówki i soczewki | uszkodzenia termiczne |
Najbardziej narażonym na uszkodzenia narządem człowieka są oczy – zarówno ze względu na ich wrażliwość na promieniowanie, jak i na właściwości wiązki laserowej, która w zakresie podczerwieni i nadfioletu jest całkowicie niewidoczna dla oka, a tym samym kontakt z nią nie stymuluje reakcji obronnej organizmu (zamknięcia powieki). Stopień uszkodzenia oka zależy od natężenia promieniowania i miejsca jego padania: promieniowanie z zakresu 400-1400 nm padające na dołek środkowy siatkówki może spowodować jej trwałe uszkodzenie, a tym samym ślepotę. Z kolei w przypadku skóry największe spustoszenia sieją krótkie impulsy o dużej mocy, których oddziaływanie może prowadzić do zwęglenia tkanek.
Wpływ promieniowania laserowego na gałkę oczną
| Klasy laserów i urządzeń laserowych (według PN-EN 60825-1:2014:11) | ||
|---|---|---|
| 1 | Promieniowanie laserowe całkowicie bezpieczne w każdych warunkach | |
| 1M | Emisja promieniowania w obszarze λ = 302,5 ÷ 4000 nm, bezpieczne pod warunkiem, że nie używa się elementów optycznych (np. soczewek) | |
| 2 | Emisja promieniowania w obszarze λ = 400 ÷ 700 nm, bezpieczne pod warunkiem, że nie ma bezpośredniej ekspozycji na oko | |
| 2M | Emisja promieniowania w obszarze λ = 400 ÷ 700 nm, bezpieczne pod warunkiem, że nie ma bezpośredniej ekspozycji na oko i nie używa się elementów optycznych | |
| 2M | Emisja promieniowania w obszarze λ = 302,5 ÷ 106 nm, wymagane okulary ochronne | |
| 3B | Lasery bezwzględnie niebezpieczne przy bezpośredniej ekspozycji oka i niekiedy dla skóry, bezpieczne patrzenie na promieniowanie rozproszone | |
| 4 | Emisja promieniowania niebezpieczna dla oczu i skóry w każdych warunkach, może wywołać pożar lub wybuch | |
Pierwszym krokiem powinno być w tym przypadku przygotowanie szczegółowej oceny ryzyka uwzględniającej podstawowe parametry urządzenia laserowego, a także wszystkie rodzaje zagrożeń stwarzanych przez laser. Poza ekspozycją na promieniowanie może on bowiem generować zagrożenia elektryczne, pochodzące od par i gazów, pożarowe i wybuchowe oraz związane z promieniowaniem towarzyszącym (nielaserowym, np. rentgenowskim). W sporządzeniu prawidłowej oceny może pomóc poradnik „Sztuczne promieniowanie optyczne – zasady oceny ryzyka zawodowego” dostępny na stronach Centralnego Instytutu Ochrony Pracy.
Podstawowe wymagania i zalecenia dla użytkowników urządzeń laserowych wg klasy lasera
| Wymagania i zalecenia | 1 do 2M | 3R | 3B | 4 |
|---|---|---|---|---|
| Mianowanie inspektora do spraw bezpieczeństwa laserowego | • | • | • | |
| Zastosowanie włącznika zdalnej blokady | • | • | ||
| Uruchamianie kluczem | • | • | ||
| Zastosowanie ogranicznika lub tłumika wiązki laserowej | • | • | ||
| Urządzenie sygnalizujące emisję promieniowania | • | • | • | |
| Zastosowanie znaków ostrzegawczych | • | • | • | |
| Osłonięcie wiązek laserowych | • | • | • | |
| Unikanie odbić zwierciadlanych | • | • | • | |
| Zastosowanie środków ochrony indywidualnej oczu | • | • | ||
| Zastosowanie odzieży ochronnej | • | • | ||
| Szkolenie pracowników w zakresie bezpieczeństwa pracy z laserami | • | • | • |
